آیا شما علائم خرابی کاتالیزور خودرو را می‌دانید؟ در صورتی که پاسخ شما منفی است به شما توصیه می‌کنم تا پایان این مطلب با ما همراه باشید. اولین بار سال ۱۹۷۵ کاتالیزور در خودروها به کار رفت. از این قطعه برای کاهش آلایندگی خودرو استفاده می‌شود. سال ۱۳۸۲ اولین کاتالیزور در ایران روی خودروها نصب شد. این قطعه کمک می‌کند سطح آلایندگی خودرو بین ۸ تا ۳۰ برابر کم شود. بنابراین دقت به سلامت این قطعه بسیار مهم است.
محل قرارگیری کاتالیزور
برای تشخیص علائم خرابی کاتالیزور باید با این قطعه، ساختار و محل نصب آن آشنا بود. کاتالیزور در قسمت اگزوز بین منیفولد و صدا خفه کن قرار دارد. گازهای خروجی ناشی از احتراق موتور ماشین دارای آلاینده‌های زیادی هستند. کاتالیزور این گازهای آلاینده را به گازهای کم خطر تبدیل می‌کند. خطرناک‌ترین آلاینده خروجی از خودرو مونوکسید کربن است که به کمک کاتالیست به کربن دی اکسید تبدیل می‌شود. دو آلاینده خطرناک دیگر به نام‌های گوگرد و آزبست نیز توسط کاتالیزور تحت کنترل درآمده و به نوع کم خطر تبدیل می‌شوند.
علائم خرابی کاتالیزور
کاتالیزور در دو حالت خراب می‌شود. اگر آلاینده و دوده‌ها در محل خروجی کاتالیزور تجمع کنند یا ساختمان آن آسیب ببیند این قطعه از کار می‌افتد. دلایل خراب شدن کاتالیزور شامل موارد زیر است:
اگر موتور به مدت طولانی در دمای بالا کار کند و به آن فشار وارد شود یا در صورتی که از سوخت‌های با کیفیت پایین در خودرو استفاده شود کاتالیزور خراب می‌شود. سنسور اکسیژن قطعه مهمی است که اگر به درستی کار نکند باعث خراب شدن کاتالیزور می‌گردد. استفاده از افزودنی‌های غیر مجاز به سوخت خودرو عملکرد کاتالیزور را مختل می‌کند. اگر خودرو دچار روغن سوزی یا نشتی باشد، همچنین خرابی شمع‌ها و احتراق ناقص بر عملکرد کاتالیزور تاثیر می‌گذارد. نباید به کاتالیست ضربه وارد شود یا در معرض شوک حرارتی قرار بگیرد. وجود خوردگی در بدنه کاتالیزور نیز بر عملکرد آن تاثیر می‌گذارد. در ادامه برخی از دلایل خراب شدن کاتالیزور را با جزئیات بیشتر بررسی می‌کنیم.
خرابی کاتالیست در اثر روغن سوزی و نشتی
یکی از دلایل و علائم خرابی کاتالیزور وجود نشتی مایعاتی مثل روغن موتور یا مایع خنک کننده است. هر نوع نشتی می‌تواند باعث گرفتگی در بخش کاتالیزور شود و به آن آسیب بزند. در صورت مسدود شدن خروجی‌های کاتالیزور عملکرد آن متوقف شده و به مرور از کار می‌افتد.
احتراق ناقص و ارتباط آن با کاتالیست
خرابی شمع می‌تواند باعث بروز علائم خرابی کاتالیزور شود. وظیفه اصلی شمع ایجاد جرقه جهت شروع احتراق در موتور خودرو است. در صورتی که شمع کار خود را به درستی انجام ندهد، احتراق ناقص سوخت باعث مسدود شدن خروجی‌های کاتالیزور می‌شود. هرگونه انسداد خروجی باعث مختل شدن کار کاتالیزور می‌گردد. سوختی که برای خودرو استفاده می‌شود در صورتی که کیفیت نداشته باشد به صورت نامحسوس کاتالیزور را خراب می‌کند. در این حالت نیز احتراق ناقص انجام می‌شود و خروجی‌های کاتالیزور مسدود می‌شوند. بنابراین علاوه بر استفاده از سوخت با کیفیت بالا باید حتماً دقت کرد افزودنی‌های غیر استاندارد وارد باک نشوند.
یکی دیگر از دلایل احتراق ناقص خرابی سنسورهای اکسیژن است. سنسور اکسیژن وظیفه چک کردن سطح اکسیژن محفظه احتراق را دارد. اگر اکسیژن کافی نباشد اختلاط سوخت با هوا در محفظه احتراق به درستی انجام نمی‌شود و این امر سبب احتراق ناقص شده و آلاینده‌ها را افزایش می‌دهد. افزایش بیش از حد آلاینده‌ها در اثر احتراق ناقص باعث گرفتگی کاتالیست می‌شود.
اصلی‌ترین علائم خرابی کاتالیزور
در ادامه چند مورد از علائم خرابی کاتالیزور که به راحتی قابل تشخیص هستند بیان می‌گردد. اگر احساس می‌کنید قدرت موتور کاهش یافته و ماشین شتاب قبل را ندارد، یکی از بخش‌هایی که باید چک شود کاتالیزور خودرو است. در صورتی که هنگام روشن بودن بوی نامطبوع به مشام می‌رسد و یا حرارت غیر عادی از اگزوز خارج می‌شود احتمال دارد کاتالیزور خراب شده باشد. اگر از اگزوز دود تیره خارج می‌شود و چراغ چک ماشین روشن شده است و همچنین ماشین به سختی استارت می‌خورد، در تمام این موارد احتمال خرابی این قطعه وجود دارد.
یکی دیگر از علائم خرابی کاتالیزور بالا رفتن مصرف سوخت خودرو است. وقتی خودرو هنگام بالا رفتن از سربالایی‌ها قدرت خود را از دست می‌دهد احتمال خراب شدن کاتالیزور وجود دارد. وقتی کاتالیزور خراب شده باشد مسیر خروج آلاینده‌ها مسدود شده و گازهای آلاینده به درون محفظه احتراق برمی‌گردند. بنابراین اکسیژن در محفظه احتراق کم می‌شود و احتراق ناقص رخ می‌دهد. اولین تاثیر احتراق ناقص کاهش قدرت موتور است. با کم شدن قدرت موتور شتاب کاهش یافته و هر چقدر پای خود را روی پدال گاز فشار می‌دهید تغییری حس نمی‌کنید. از طرف دیگر احتراق ناقص مصرف سوخت خودرو را بالا میبرد.
تست فشار بر اساس علائم خرابی کاتالیزور
یک روش تست سلامت کاتالیزور تست فشار برگشتی است. دو روش تست خلاء و تست دما را نیز می توان به کار برد. به کمک یک فشارسنج می‌توانید تست فشار بازگشتی را انجام دهید. بدین منظور فشارسنج را به جای سنسور اکسیژن نصب کنید. ماشین را روشن کنید و کمی صبر کنید تا گرم شود. اگر فشار نمایش داده شده بین صفر تا ۳ باشد کاتالیزور سالم است. اگر بالای ۸ پوند بر اینچ مربع باشد احتمال اینکه کاتالیزور خراب باشد بالا می‌رود.
جمع‌بندی نهایی
علائم خرابی کاتالیزور شامل بوی نامطبوع، خروج دود تیره از اگزوز، افزایش مصرف سوخت، کاهش شتاب خودرو و … را در بالا بررسی کردیم. سه روش کلی تست سلامت کاتالیزور شامل تست دما، تست فشار بازگشتی و خلا می باشد. تشخیص نهایی خرابی توسط فرد متخصص باید انجام شود. به طور کلی طول عمر مفید قطعه کاتالیزور حدوداً ۱۰ سال است. در واقع هر کاتالیزور تا حدود ۱۰۰ هزار کیلومتر می تواند عمر مفید داشته باشد.
در صورتی که کاتالیزور دچار گرفتگی شده و امکان تمیز کردن آن وجود ندارد و یا قطعه آسیب دیده باشد باید آن را تعویض کرد. برخی با این تصور که کاتالیزور قطعه‌ای جهت حفظ محیط زیست است به سلامت آن اهمیت نمی‌دهند. در حالی که این قطعه نقش مهمی در تامین سلامت سایر قطعات خودرو بر عهده دارد. گرفتگی و مسدود بودن این قطعه باعث کاهش اکسیژن، برگشت گازهای آلاینده به محفظه احتراق، احتراق ناقص و هدر رفت انرژی و افزایش مصرف سوخت می شود.
