انواع تسمه خودرو : در دنیای پیچیده و مهندسی شده خودروها، اجزای مختلف با هماهنگی دقیق و ظرافت به کار گرفته می‌شوند تا عملکردی بی‌نقص و کارآمد را ارائه دهند. در این میان، تسمه‌های خودرو به عنوان یکی از اجزای حیاتی و غیرقابل انکار نقش مهمی را ایفا می‌کنند. این تسمه‌ها نه تنها مسئول انتقال نیرو به بخش‌های مختلف موتور هستند، بلکه با ایجاد هماهنگی میان اجزا، نقش کلیدی در بهینه‌سازی عملکرد خودرو دارند. بدون تسمه‌ها، بسیاری از سیستم‌های حیاتی خودرو قادر به عملکرد نخواهند بود و خرابی آنها می‌تواند منجر به توقف کامل خودرو شود.
در این مقاله، به بررسی انواع مختلف تسمه‌های خودرو، کاربردها، مزایا و معایب هر کدام می‌پردازیم تا درک بهتری از این اجزای مهم و حیاتی داشته باشیم. از تسمه تایم که ضربان قلب موتور خودرو است، تا تسمه کولر که هوای مطبوع داخل کابین را تضمین می‌کند، هر یک از این تسمه‌ها نقش خاص و منحصر به فردی دارند که آشنایی با آنها می‌تواند به نگهداری بهتر و افزایش عمر مفید خودرو کمک کند. با ما همراه باشید تا به دنیای پیچیده و شگفت‌انگیز تسمه‌های خودرو سفری جذاب و آموزنده داشته باشیم.
معرفی انواع تسمه خودرو
تسمه‌های خودرو یکی از اجزای حیاتی در خودرو هستند که بیشتر انرژی را از یک جز به جز دیگر منتقل می‌کنند. به طور معمول این تسمه‌ها به موتور وصل می‌شوند و با انتقال انرژی مکانیکی می‌توانند اجزای خاصی را تامین کنند. خودروهای مختلف به دلیل محل قرارگیری، سال ساخت و نحوه طراحی موتورها دارای تسمه‌های مختلف هستند.
به طور کلی چهار نوع تسمه خودرو وجود دارد که ممکن است در هر وسیله نقلیه‌ای با آنها روبرو شوید. این تسمه‌ها شامل موارد زیر هستند:
- تسمه تایم
- تسمه کولر
- تسمه دینام
- تسمه سرپانتین
تسمه تایم
اولین تسمه از انواع تسمه خودرو که قصد معرفی آن را داریم، تسمه تایم یا تایمینگ است. تسمه تایم یکی از حیاتی‌ترین اجزای موتور خودرو است که وظیفه اصلی آن هماهنگ کردن حرکت میل‌لنگ و میل‌سوپاپ است. این تسمه زمان‌بندی دقیق باز و بسته شدن سوپاپ‌ها را تنظیم می‌کند تا فرآیند احتراق در سیلندرها به درستی انجام شود. تسمه تایم تضمین می‌کند که سوپاپ‌ها و پیستون‌ها به طور همزمان و با دقت بالا حرکت کنند، به طوری که سوپاپ‌ها در زمان مناسب باز و بسته شوند و هیچ تداخلی بین آنها و پیستون‌ها رخ ندهد.
نحوه کارکرد
تسمه تایم به دور دو پولی اصلی، یکی متصل به میل‌لنگ و دیگری متصل به میل‌سوپاپ، قرار می‌گیرد. این تسمه با چرخاندن میل‌سوپاپ‌ها و میل‌لنگ به صورت هماهنگ، موجب باز و بسته شدن سوپاپ‌ها در زمان دقیق می‌شود. این هماهنگی برای ایجاد مخلوط سوخت و هوا و خروج گازهای اگزوز در زمان مناسب بسیار حیاتی است. هر گونه خطا در این هماهنگی می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد موتور و حتی آسیب‌های جدی به آن شود.
علائم خرابی
- صدای غیرعادی از موتور: یکی از اولین نشانه‌های خرابی تسمه تایم، صدای غیرعادی و نامعمول از موتور است. این صدا ممکن است به صورت تق‌تق یا زوزه باشد.
- کاهش عملکرد موتور: خرابی تسمه تایم می‌تواند باعث کاهش قدرت و کارایی موتور شود. موتور ممکن است به سختی روشن شود یا هنگام رانندگی قدرت کافی نداشته باشد.
- مشکلات در استارت خودرو: اگر تسمه تایم خراب شده باشد، ممکن است خودرو به سختی استارت بخورد یا اصلاً روشن نشود.
- روشن شدن چراغ چک موتور: در بسیاری از موارد، خرابی تسمه تایم باعث روشن شدن چراغ چک موتور روی داشبورد می‌شود.
زمان تعویض
زمان تعویض تسمه تایم بسته به نوع خودرو و شرایط استفاده متفاوت است، اما به طور کلی توصیه می‌شود تسمه تایم هر 60,000 تا 100,000 کیلومتر یا هر 5 سال یکبار تعویض شود. همچنین، بهتر است که دستورالعمل‌های خاص سازنده خودرو را در مورد زمان تعویض تسمه تایم رعایت کنید.
تسمه دینام
دومین نوع از انواع تسمه خودرو، تسمه دینام است. تسمه دینام یکی از اجزای کلیدی در سیستم موتوری خودرو است که وظیفه اصلی آن انتقال نیرو به دینام، پمپ هیدرولیک فرمان، پمپ آب و کمپرسور کولر می‌باشد. این تسمه با انتقال نیرو از موتور به این اجزا، عملکرد صحیح سیستم‌های الکتریکی و جانبی خودرو را تضمین می‌کند. دینام از طریق تسمه دینام، برق لازم برای شارژ باتری و تامین انرژی سیستم‌های الکتریکی خودرو را فراهم می‌کند.
نحوه کارکرد
تسمه دینام به دور پولی‌های مختلفی که به دینام، پمپ هیدرولیک فرمان، پمپ آب و کمپرسور کولر متصل هستند، می‌چرخد. این تسمه با حرکت خود، دینام را به چرخش در می‌آورد و دینام نیز با تولید برق، باتری خودرو را شارژ کرده و انرژی لازم برای سیستم‌های الکتریکی را فراهم می‌کند. همچنین، پمپ هیدرولیک فرمان را به حرکت در می‌آورد که باعث آسانی در چرخش فرمان می‌شود. پمپ آب نیز با انتقال نیرو از طریق تسمه دینام، آب خنک‌کننده را در سیستم خنک‌کننده موتور به گردش در می‌آورد و کمپرسور کولر با دریافت نیرو از تسمه، هوای مطبوع را به داخل کابین خودرو می‌فرستد.
علائم خرابی
- صدای جیغ یا وزوز از تسمه: یکی از نشانه‌های رایج خرابی تسمه دینام، صدای جیغ یا وزوزی است که از ناحیه موتور به گوش می‌رسد. این صدا معمولاً ناشی از ساییدگی یا شل شدن تسمه است.
- کاهش عملکرد سیستم‌های الکتریکی: خرابی تسمه دینام می‌تواند منجر به کاهش عملکرد سیستم‌های الکتریکی خودرو شود، مثلاً نور چراغ‌ها کم‌نور شود یا سیستم صوتی به درستی کار نکند.
- سختی در چرخش فرمان: اگر تسمه دینام خراب باشد، پمپ هیدرولیک فرمان به درستی کار نمی‌کند و چرخش فرمان سخت می‌شود.
- داغ شدن موتور: خرابی تسمه دینام می‌تواند باعث عدم کارکرد صحیح پمپ آب و در نتیجه داغ شدن موتور شود.
- چراغ هشدار باتری: روشن شدن چراغ هشدار باتری بر روی داشبورد می‌تواند نشانه‌ای از خرابی تسمه دینام باشد، زیرا دینام نمی‌تواند به درستی باتری را شارژ کند.
زمان تعویض
زمان تعویض تسمه دینام بسته به نوع خودرو و شرایط استفاده متغیر است، اما به طور کلی توصیه می‌شود تسمه دینام هر 60,000 تا 100,000 کیلومتر بررسی و در صورت نیاز تعویض شود. همچنین، بررسی دوره‌ای وضعیت تسمه دینام و پولی‌های مرتبط، می‌تواند از خرابی ناگهانی و هزینه‌های تعمیرات جلوگیری کند.
تسمه کولر
سومین نوع تسمه از انواع تسمه های موجود در خودرو، تسمه کولر است که البته در خودروهای جدید این تسمه به صورت مستقل وجود ندارد و با تسمه دینام یکی هستند. تسمه کولر یکی از اجزای مهم سیستم تهویه مطبوع خودرو است که وظیفه اصلی آن انتقال نیرو به کمپرسور کولر می‌باشد. این تسمه با به حرکت درآوردن کمپرسور، باعث فشرده شدن گاز خنک‌کننده و در نهایت ایجاد هوای سرد در سیستم تهویه مطبوع خودرو می‌شود. تسمه کولر به همراه سایر تسمه‌ها نقش مهمی در ایجاد راحتی و آسایش در داخل کابین خودرو به خصوص در فصول گرم سال دارد.
نحوه کارکرد
تسمه کولر به پولی کمپرسور کولر و دیگر اجزای مرتبط متصل است. با روشن شدن سیستم تهویه مطبوع و موتور خودرو، تسمه کولر به چرخش در می‌آید و کمپرسور کولر را به حرکت درمی‌آورد. کمپرسور کولر با فشرده کردن گاز خنک‌کننده، آن را از حالت گاز به مایع تبدیل می‌کند. سپس این مایع خنک‌کننده از طریق لوله‌ها و رادیاتورهای سیستم تهویه مطبوع عبور کرده و هوای سرد تولید می‌شود که به داخل کابین خودرو هدایت می‌شود.
علائم خرابی
- کاهش یا عدم سرمایش کولر: یکی از نشانه‌های اصلی خرابی تسمه کولر، کاهش میزان سرمای تولید شده توسط سیستم تهویه یا عدم عملکرد آن است. این ممکن است ناشی از لغزش یا پارگی تسمه باشد.
- صدای غیرعادی از کمپرسور: در صورت خرابی تسمه کولر، ممکن است صدای غیرعادی مانند وزوز یا تق‌تق از ناحیه کمپرسور شنیده شود.
- عدم کارکرد صحیح سیستم تهویه: اگر تسمه کولر خراب باشد، سیستم تهویه به درستی کار نخواهد کرد و هوای داخل کابین گرم باقی می‌ماند.
- سایش یا ترک بر روی تسمه: بازرسی بصری تسمه کولر می‌تواند سایش یا ترک‌های روی آن را نشان دهد که نشانه‌ای از نیاز به تعویض است.
زمان تعویض
زمان تعویض تسمه کولر بسته به نوع خودرو و شرایط استفاده متفاوت است، اما به طور کلی توصیه می‌شود تسمه کولر هر 60,000 تا 80,000 کیلومتر بررسی و در صورت نیاز تعویض شود. همچنین، با توجه به شرایط آب و هوایی و نوع استفاده از سیستم تهویه مطبوع، ممکن است زمان تعویض زودتر یا دیرتر از این محدوده باشد.
تسمه سرپانتین
چهارمین نوع از انواع تسمه خودروها، تسمه پروانه است. تسمه پروانه یا تسمه سرپانتین یکی از اجزای مهم سیستم موتوری خودرو است که وظیفه انتقال نیرو به چندین قطعه مختلف مانند دینام، پمپ هیدرولیک فرمان، پمپ آب و کمپرسور کولر را بر عهده دارد. این تسمه با انتقال نیرو به این قطعات، عملکرد صحیح و هماهنگ سیستم‌های مختلف خودرو را تضمین می‌کند.
نحوه کارکرد
تسمه پروانه به دور چندین پولی که به اجزای مختلفی مانند دینام، پمپ هیدرولیک فرمان، پمپ آب و کمپرسور کولر متصل هستند، می‌چرخد. این تسمه با حرکت خود، دینام را به چرخش در می‌آورد تا برق مورد نیاز برای شارژ باتری و تامین انرژی سیستم‌های الکتریکی خودرو فراهم شود. همچنین، پمپ هیدرولیک فرمان را به حرکت درمی‌آورد که باعث آسانی در چرخش فرمان می‌شود. پمپ آب نیز با انتقال نیرو از طریق تسمه پروانه، آب خنک‌کننده را در سیستم خنک‌کننده موتور به گردش درمی‌آورد و کمپرسور کولر با دریافت نیرو از تسمه، هوای مطبوع را به داخل کابین خودرو هدایت می‌کند.
علائم خرابی
- صدای جیغ یا وزوز از تسمه: یکی از نشانه‌های رایج خرابی تسمه پروانه، صدای جیغ یا وزوزی است که از ناحیه موتور به گوش می‌رسد. این صدا معمولاً ناشی از ساییدگی یا شل شدن تسمه است.
- کاهش عملکرد سیستم‌های الکتریکی: خرابی تسمه پروانه می‌تواند منجر به کاهش عملکرد سیستم‌های الکتریکی خودرو شود، مثلاً نور چراغ‌ها کم‌نور شود یا سیستم صوتی به درستی کار نکند.
- سختی در چرخش فرمان: اگر تسمه پروانه خراب باشد، پمپ هیدرولیک فرمان به درستی کار نمی‌کند و چرخش فرمان سخت می‌شود.
- داغ شدن موتور: خرابی تسمه پروانه می‌تواند باعث عدم کارکرد صحیح پمپ آب و در نتیجه داغ شدن موتور شود.
- چراغ هشدار باتری: روشن شدن چراغ هشدار باتری بر روی داشبورد می‌تواند نشانه‌ای از خرابی تسمه پروانه باشد، زیرا دینام نمی‌تواند به درستی باتری را شارژ کند.
زمان تعویض
زمان تعویض تسمه پروانه بسته به نوع خودرو و شرایط استفاده متفاوت است، اما به طور کلی توصیه می‌شود تسمه پروانه هر 60,000 تا 100,000 کیلومتر بررسی و در صورت نیاز تعویض شود. همچنین، بررسی دوره‌ای وضعیت تسمه پروانه و پولی‌های مرتبط می‌تواند از خرابی ناگهانی و هزینه‌های تعمیرات جلوگیری کند.
نکات نگهداری از انواع تسمه‌های خودرو
1. بررسی منظم وضعیت تسمه‌ها :به صورت دوره‌ای تسمه‌های خودرو را از نظر سایش، ترک و پارگی بررسی کنید. این بررسی‌ها می‌توانند نشانه‌های اولیه خرابی را شناسایی کرده و از مشکلات بزرگ‌تر جلوگیری کنند.
2. تنظیم کشش تسمه‌ها : اطمینان حاصل کنید که تسمه‌ها دارای کشش مناسبی هستند. تسمه‌های شل ممکن است بر روی پولی‌ها لیز بخورند و تسمه‌های بسیار سفت می‌توانند باعث سایش سریع‌تر و خرابی شوند. تنظیم کشش تسمه باید طبق دستورالعمل‌های سازنده انجام شود.
3. استفاده از تسمه‌های با کیفیت : هنگام تعویض تسمه‌ها، از تسمه‌های با کیفیت و مطابق با مشخصات سازنده خودرو استفاده کنید. تسمه‌های با کیفیت پایین ممکن است زودتر خراب شوند و به سایر اجزای خودرو آسیب برسانند.
4. توجه به علائم هشدار دهنده : به علائم هشدار دهنده مانند صدای جیغ یا وزوز از ناحیه موتور، کاهش عملکرد سیستم‌های الکتریکی، داغ شدن موتور و سختی در چرخش فرمان توجه کنید. این علائم ممکن است نشانه‌ای از خرابی تسمه‌ها باشند و نیاز به بررسی فوری دارند.
5. تعویض به موقع تسمه‌ها : تسمه‌های خودرو باید بر اساس دستورالعمل‌های سازنده و دوره‌های تعیین شده تعویض شوند. تعویض به موقع تسمه‌ها می‌تواند از خرابی ناگهانی و هزینه‌های بالای تعمیرات جلوگیری کند.
6. تمیز نگه داشتن تسمه‌ها :تسمه‌ها را تمیز نگه دارید و از تماس آنها با روغن، گریس و مواد شیمیایی دیگر جلوگیری کنید. این مواد می‌توانند باعث خرابی سریع‌تر تسمه‌ها شوند.
7. بررسی پولی‌ها و قطعات مرتبط :پولی‌ها و سایر قطعات مرتبط با تسمه‌ها را نیز بررسی کنید. پولی‌های خراب یا فرسوده می‌توانند باعث ساییدگی و خرابی سریع‌تر تسمه‌ها شوند. اطمینان حاصل کنید که پولی‌ها به درستی کار می‌کنند و تسمه‌ها به صورت صحیح روی آنها قرار گرفته‌اند.
8. استفاده از ابزارهای مناسب :هنگام تنظیم یا تعویض تسمه‌ها، از ابزارهای مناسب استفاده کنید. استفاده از ابزارهای نامناسب می‌تواند به تسمه‌ها و سایر قطعات خودرو آسیب برساند.
9. مشاوره با تعمیرکار ماهر : در صورت عدم آشنایی با نحوه بررسی، تنظیم یا تعویض تسمه‌ها، بهتر است از یک تعمیرکار ماهر و مجرب کمک بگیرید. تعمیرکاران حرفه‌ای می‌توانند به درستی وضعیت تسمه‌ها را ارزیابی و در صورت نیاز آنها را تعویض کنند.
10. ذخیره تسمه‌های یدکی :همیشه یک یا دو تسمه یدکی در خودرو داشته باشید. در صورت بروز خرابی ناگهانی، داشتن تسمه یدکی می‌تواند از تاخیر و مشکلات بزرگ‌تر جلوگیری کند.
همچنین خواندن مقالات زیر توصیه می شود :
